PERANG BANJAR
(Sebuah Ringkasan)
Dikisahakan Beasa oleh: Adum M. Sahriadi (Pambakal Sambang Lihum)
Banua Borneo ne sabalum bubuhan bangsa Eropa datangan, sudah ada juwa babarapa nagara kerajaan, nangkaya Kasultanan Sambas, Kasultanan Pontianak, wan Kasultanan Banjar. Nang batiga ne nang paling ulun kanal adalah Karajaan Banjar. Jadi di sia ulun handak mangisahakan sadikit kisah karajaan Banjar nang ulun tahu.Sultan tu urang paningginya dalam aturan panguasa di Karajaan Banjar. Sidin ne mamarintah dibatasi lawan Dewan Mahkota nang kada lain anggota bangsawan kaluarga parak raja wan bubuhan pajabat pamarintah tingkat nang tinggi. Gawian sidin ne digani’i (dibantui) ulih saikung mangkubumi alias patih nang bagawi sabagai kapala ‘ahuy’ palaksana pamarintahan.
Mangkubumi ne digani’i juwa ulih Mantri Panganan wan Mantri Pangiwa nang gawiannya maurusi parkara militer, Mantri Bumi wan Mantri Sikap nang maurusi masalah duit (parbandaharaan) istana wan pamasukan pajak gasan kas nagara.
Kada buhannya tu haja pang, banyak haja pang lagi pajabat-pajabat nang maurusi sasuai bidangnya, nangkaya Anggamarta nang maurusi masalah bea cukai di palabuhan, Wiramartas nang maurusi pardagangan nagara, ada juwa Pambakal (lurah) nang maurusi masalah daerah. Ha ha ha, tabuat juwa saurang nah. (Pambakal Sambang Lihum). Bubuhannya tu bisa haja diambil matan rakyat nang jaba kaya kita ne asal baisi kamampuan haja.
RINGKASAN PERANG BANJAR
Nah, hanyar kita bepandir masalah Perang Banjar. Mun manurut catatan ulun, kada tahu am bujur kada, Perang Banjar tu berlangsung sejak tahun 1859-1905. Jadi lawas banar perangnya hanyar ampih. Asbab-asbab timbulnya perang naya tagasnya dilatarbalakangi faktor:
Partama, rakyat ne rancak sakit dah, napang bakas macam-macam bayar pajak ini lah, pajak itu lah, wan juwa karna bagawi kada baampihan (kerja rodi).
Nang kadua, wilayah kakuasaan karajaan sasain bahalus imbah banyak bubuhan luar masuk ka Borneo gasan manguasai daerah nintu. Wan juwa banyaknya intevensi Walanda rahat panggantian jabatan di dalam karajaan.
Nang katiga, imbah diangkatnya Pangeran Tamjidillah manjadi raja nang manggantiakan Sultan Adam, Pangeran Hidayat nang manjabat Mangkubumi marasa rancak tasisihakan marga rancak kabijakan sultan ne kada rasuk wan mangkubumi. Lalu ditambahi pulang kaciwa wan kalakuan Walanda nang maasingakan Prabu Anom ka Jawa, karna bardasarkan katantuan bahwa Prabu Anom nang ditangkap Walanda tu gasan diasingakan ka Banjarmasin. Palagi ae Walanda manajak las wan bawani maintervensi sampai ka dalam-dalam karajaan. Ahirnya Pangeran Hidayat lebih bapihak lawan kapantingan rakyat.
JALANNYA PERANG BANJAR
Kisah batampur ne mulai banyala di Banjar rahatan tanggal 28 April 1859 dipimpin ulih Pangeran Antasari. Imbah tu parjuangan naya mulai maluas ka daerah-daerah nang masih di bawah kakuasaan Kerajaan Banjar. Perang naya mamunculakan para pemimpin parjuangan nang kaya Kyai Demang Lehman, Haji Nasrun, Haji Buyasin, Kyai Langlang, Panghulu Rasyid, wan masih banyak nang lainnya.
Demang Lehman wan pasukannya manyarang Walanda sampai kawa marabut benteng di Tabanio. Juwa, Tumanggung Surapati manyanggupi mambantui Walanda manangkap Pangiran Antasari. Ha hay, tapi nintu politik haja, rahatan barunding wan Walanda di atas kapal Onrust, sidin babalik mahantam Walanda sampai tinggalam kapalnya wan sanjata Walanda kawa diambil.
Sasain hari sasain banyala perang ne sampai ka palusuk dairah. Imbahtu juwa, Pangeran Hidayat nang mamihak ka rakyat diturunakan jabatan sabagai mangkubumi ulih Walanda. Inya diminta manyarah, tapi ditolak bamantahan ulih Pangeran Hidayat.
Imbah jabatan sultan wan mangkubumi ne puang, bubuhan Walanda makin banyaman manguasai Borneo. Imbahtu Borneo Salatan (Kalimantan Selatan) dimasukakannya ka dalam wilayah kakuasaan Walanda. Nangini nang maulah sarik rakyat wan Pangeran Hidayat. Pangeran wan rakyat malakukan parlawanan matan dairah nang sabuting ka dairah nang lain hingga maulah pihak Walanda pusang.
Tahun 1861, Kyai Demang Lehman tatangkap wan manyarah sahingga malamahakan parjuangan rakyat. Tapi rahatan Pangeran hidayat tatangkap juwa wan handak dibuang ka Jawa tahun 1962, maulah Kyai Damang Lehman sarik. Sidin bausaha lari sampai tambus kaluar pada tahanan Walanda. Imbahitu sidin ne manyarang Walanda beasa.
Di lain kisah, Pangeran Antasari nang mandangar Pangeran Hidayat handak diasingakan ka Jawa, sidin kaciwa banar, langsung sidin maningkatakan parjuangannya. Bangaran ahli strategi perang, ahirnya sidin kawa mampartahanakan benteng di Tundakan wan Gunung Tungka. Imbah malihat kaharatan sidin ne, rakyat wan pangikut sidin tanggal 14 Maret 1862 meangkat sidin manjadi kapala agama nang bagalar Panembahan Amirudin Kholifatul Mukminin. Galar ne maulah pangaruh nang ganal wan parjuangan sidin. Samangat sidin kada bapajahan nyalanya sampai sidin wafat rahatan tanggal 11 Oktober 1862.
Imbah Pangeran Antasari wafat, kada baarti parjuangan rakyat pajah wan ampihan. Buhannya tatap bajuang, nang dipimpin ulih kakawanan wan putra-putri Pangeran Antasari wan Kyai Damang Lehman.
Dasar juwa Walanda ne, buhannya mamakai politik saung hayam. Cara Walanda mahadapi parjuangan rakyat, buhannya mamakai Pangeran Syarif Hamid sabagai alat gasan mamaraki pajuang-pajuang. Ahirnya usaha naya babuah hasilnya, Walanda kawa manangkap Demang Lehman nang langsung dibawa ka Martapura gasan manjalani hukuman gantung tanggal 17 Februari 1864.
Imbah Kyai Demang Lehman tatangkap pulang, rakyat di dairah tatap haja bagarak malawan Walanda. Maka kaluaran ngaran-ngaran pamimpin rakyat rahatan nintu nangkaya Demang Wangkang wan Tumanggung Surapati, wan juwa anak-anak matan Pangeran Antasari.
ALFATIHAH….
Diambil dari berbagai sumber dan catatan pribadi.
Digunakan untuk bahan pelajaran Bahasa Daerah dan Sejarah Lokal untuk kelas II (Dua) SMP. Alokasi waktu 2 x 45 Menit.
Sebelum diajarkan, minta saran dari kakawanan nang tahu sejarah ini wan keakuratan datanya supaya bisa diperbaiki. Maklum bukan lulusan guru Sejarah.
bujur banar tu dangsanakai, parlu banar kakanakan tahu sajarah daerah kita saurang, ni kakanakan hapal kisah naruto haja..
dasar hebat2 org bahari tu.. tp sayang kalah dpt politik pacah balah Walanda nang maunjuni lawan Golden, pd banyak ha nang titik liur, nang pura2 jadi kawan, sakalinya bakapala dua.
mun di zaman wayahni nang ujar org zaman Repot-nasi, zaman Demokrasi (demo penuh kreasi) ni pang. kira2 politik napa nang di pakai dingsanak.?
he he
Bujur mang ae. Mudahan kawa jadi pelajaran gasan kita sunyaan
mantabs julakai nah, ulun manyimak lah……
Makasih dah hakun baelang, salam kenal
kisah juriat juriat tahu pian lah, kisah rama,pambalah batung,garuntung manau dll ,.
Makasih kunjungan pian.
Coba pian buka kisah patih ampat di blog ini. Kisahnya bakaitan wan tatakunan pian
amunnya kawa moga2 ada produser filem nang handak atau baniat meulah film kisah perang banjar
Amin….
Assalamu’alaikum wr wb
Alhamdulillah akhirnya tadapat juwa, wadah nang banyak mambuat kesah tentang adat dan istiadat banua, , , , ,
Walaikum salam wr.wb
Alhamdulillah juwa pian hakun baelang ka gubuk kami ne.
Mun ada beisian tulisan apapun ttg banua, share aja ka sini
umpat bagajal kawa ae kalo…………….
Kawa banar dangsanak ae
Surung ha kisah mun ada
Liwar lawas banar parjuangan bubuhan pahlawan kita ni, salut banar lawan kawanian buhan pahlawan bahari.
“Rela mati babantal tumbak, daripada hidup di perbudak”
Salam Badangsanakan !
Bujur banar dangsanak ae. Menurut catatan Helius Syamsudin, Perang Banjar ne paling lawas di Indonesia, Lebih lama dari perang Aceh
Salam Badingsanakan
mmmm kaciant yaaaaa????
mmmmm
kaciant cemua pahlawan berjuang dgn smgat gighnya
hmmmmm untung yaa skrg kita tdk di jajah lagi
dasar belanda sialan
Semoga arwah para pahlawan kita ini mendapat tempat yang layak di sisiNya. Amin
Al Fatihah….
dimana lokasi monumen itu sekarang?di kota banjarmasin atau di tempat lain?masih ada gak sih mobumennya?
Lokasi’y pas bnaar d’belakang rmah padatuan ku …….
Alhamdulillah ada nang masih ingat tempat bersejarah ini
Behari diaku suah mandangar kisah nang bajudul”titisan air mata di ahir hayat”tokoh nang di tampilakan bangaran siti misbah wan abdullah taladan
Bahari kisah ngini rami banar di kisahakan oleh Bp.Artum ali,bahari abah ada ba isian kasit nya tapi pas saurang cari I kada da lagi,mun ada bubuhan blog ini ada nang paham wan mangarti kisah nanginto bisa ai di kisahakan ba asa pulang..tarimakasih.
Makasih masukannya dangsanak lah. Mudahan ada nang tahu
assalamualaikum. dingsank mun kwa bubuhan wali-wali Allah kalimantan di tulis banyak2 dingsanak ae..
msukan haja pank,hee
Sip, sdh ada babarapa data nang kami tulis ttg org2 mulia tersebut, kena kami oplod
alhamdulillah banar ulun tadapat blog nangini. tarimakasih banar mank, lah…
Sip….
Mantap banar,bujur bujur mantap
Perang banjar, menurut sejarah adalah perang paling lama yang pernah terjadi di Indonesia. Tp mengapa dalam buku sejarah, perang aceh yang dianggap paling lama. Mudah2an ada yang mau menelitinya
mudahan2an sajarah kita tatap terkenang